Brokar Kumaş Nedir ve Özellikleri Nelerdir?

Yazı ve Grafik: D. Ali Yıldız

İlk üretimi ipek kullanılarak Çin’de gerçekleşen brokar kumaşın, Orta Çağ boyunca üretim merkezinin İstanbul merkezli Bizans olduğunu biliyor musunuz? Peki Saint Laurent 2025 İlkbahar/Yaz koleksiyonundaki brokar ceketleri gördünüz mü? Tasarımcı Anthony Vaccarello koleksiyonda neredeyse merkeze koyduğu brokarla renkli ve etkileyici bir bohem şıklık yaratırken, bir süredir moda trendlerinde görünmeyen brokar kumaşı da yeniden gündeme getirdi.

Peki brokar kumaş nedir? Bu sorunun cevabına geçmeden önce moda dünyasında sıklıkla birbirine karıştırılan brokar ve jakarlı kumaş arasındaki farklara değinelim. Bir de yaygın olmasa da bunlara belki Damask yani Şam kumaşını eklemek gerekir. Zengin desenleriyle öne çıkan bu kumaşların hem hazır giyim sektöründe, hem ev tekstilinde geniş bir kullanım alanı var. Çeşitli abiye elbiselerde, ceket, pantolon, etek gibi giysilerde kullanılan jakarlı kumaşlar, gösterişli yapısı ve dayanıklı oluşu ile perde, fon, döşemelik, yatak ve masa örtüsü olarak da tercih edilmektedir.

Bu yazımızda brokar ve jakarlı kumaşların ortaya çıkışından başlayarak, özellikleri, kullanım alanları ve aralarındaki temel farkları detaylı şekilde ele alacağız. 

BROKAR ve JAKARLI KUMAŞ ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?

 
Öncelikle şunu belirtelim: Jakar bir dokuma tekniğidir ve Brokar kumaş ile Damask kumaş bir çeşit jakarlı kumaştır. Yani her Brokar kumaş jakarlı kumaştır ama her jakarlı kumaş brokar değildir. Jakarlı kumaşlarda desenler kumaşa dokunarak genelde simetrik olarak işlenir. Düz veya kabartmalı olabilen bu desenler kumaşın ön yüzünde belirginken, arka yüzde de yapısal izler bırakır. Jakar, farklı elyaflardan farklı kumaş türlerine uygulanabilen bir dokumadır. Bir jakarlı dokuma olan brokar kumaşta ise desenler hafif kabartmalıdır ve genelde desenlerde metalik iplik vardır. Damask ise her iki tarafında desen bulunan ters çevrilebilir bir kumaş türüdür. Ortadoğu’da ortaya çıkmıştır ve geleneksel olarak ipek veya ketenden üretilirdi. 

Jakarlı Kumaşın Tarihi Brokarla Başlar

Brokar kumaşın ilk tarihi kayıtları, Çin’de  MÖ 400’e kadar uzanmaktadır. Hatta 600-700 yüzyıl boyunca brokar kumaşın üretimi ve kullanımı Çin ile sınırlıydı.  MS 6. yüzyılda ipek üretimiyle birlikte brokar kumaşın üretimi de bu sınırları aşarak Bizans İmparatorluğu’na ulaştı. Kısa sürede önemli bir ipek üreticisi olan Bizans, yoğun bir şekilde brokar kumaş üretimine odaklanınca, Orta Çağda bu kumaşla ilişkilendirilen bir merkez haline geldi.. O dönem Avrupa ve Orta Asya'daki soyluların kıyafetleri için kullanılan Brokarın rönesansla birlikte Avrupa’daki üretimi yaygınlaştı. Özellikle İtalyan dokumacıların elinde yepyeni yorumlara kavuşan brokar, rönesans sonrası popülerliğini kaybederek perdeler ve döşemeler için standart bir materyal olarak kaldı. Viktorya döneminde kadın giyiminde de yeniden gündeme gelen brokar kumaş, bugün hazır giyim ve moda dışında ev tekstilinde geniş bir alanda kullanılmaktadır. 19. yüzyıla gelindiğinde jakar tezgahı icat edildi. 1804 yılında Fransa'da Joseph-Marie Jacquard tarafından icat edilen bu tezgah, başta brokar kumaş olmak üzere jakarlı kumaşların üretimi için yeni bir milat oluşturdu. Karmaşık desenlerin üretimin mümkün kılan bu gelişmeyle brokar daha ekonomik ve erişilebilir hale geldi. 

BROKAR KUMAŞ ÖZELLİKLERİ

Brokar, jakar dokuma tekniğiyle kendinden desenli olarak üretilen özel bir kumaş türüdür. En ayırt edici özelliği, desenlerin hafif kabartmalı olması ve kimi zaman desenlerin içine metalik altın, gümüş ve bakır ipliklerin de  dâhil edilmesidir. Bu özellik, brokarı hem gösterişli hem de daha ağır bir kumaş türü yapar. Kalın, tok ve ağır bir kumaş olan brokar kabartmalı dokusu, ışıltılı ve göz alıcı desenleriyle lüks ve ihtişamı çağrıştırır.

Brokar Kelimesinin Kökeni

Brokar kelimesinin etimolojisine baktığımızda, kelime Türkçe’ye Fransızca "brocart" sözcüğünden geçmiş olsa da asıl köken İtalyanca "broccato" kelimesine dayanır.  "Broccato" kelimesi ise "kabartmalı" veya "kabartma işlemeli" anlamına gelir ki bu da brokar kumaşın karakteristiğini çok iyi yansıtan bir kelime olarak literatüre girmiştir.

Brokar Kumaş Nerelerde Kullanılır? 

Brokar, ilk ortaya çıktığı Çin’de daha sonra Avrupa’da ve Hindistan’da özellikle zengin zümreler tarafından tercih edilen bir kumaştı. Daha çok ipekten dokunan brokarlar resmi ve dini giysilerin yanı sıra döşemelik kumaş olarak kullanılıyordu. Geçmişi Orta Çağ'a kadar uzanan brokar kumaşlar; Bizans, Osmanlı, Çin ve Venedik saraylarında prestij göstergesi olarak kullanılmıştır. Bugün brokar kumaşlar ipek dışında yaygın bir biçimde polyester gibi sentetik ipliklerden de dokunur. İpek brokar ve metalik işlemeli brokarlar genellikle abiye giysilerde tercih edilirken, pamuk ve sentetik karışımlı brokarlar günlük giyim veya döşemeliklerde tercih edilebilir. Abiye elbiseler dışında, kaftan ve tarihi kostümlerde, tiyatro ve bale kostümlerinde kullanılan brokar kumaş, dekoratif yastık, masa örtüsü, kumaş panosu, çanta gibi aksesuarlar,  fon ve perde olarak da tercih edilir. 

Brokar Kumaş Türleri

Brokar kumaşı kullanılan iplik türüne göre bir sınıflamaya tabi tutarsak, ilk akla gelen ipek brokardır. Geçmişten günümüzde brokar kumaşlarda en çok kullanılan doğal elyaf olan ipek, pürüzsüz dokusu, parlak ve estetik görünümü ile lüks bir kumaştır. Daha hafif ve nefes alabilen brokar kumaşlar üretmek için ise pamuk kullanılır. Pamuklu brokarlar zarif ve narin bir görünüme sahiptir. Diğer doğal bir elyaf olan yün ise özellikle daha ağır ve sıcak tutan brokar kumaşlar için tercih edilir. Günümüzde daha ekonomik ve dayanıklı brokar kumaşlar elde etmek amacıyla polyester gibi sentetik lifler, viskon gibi yarı sentetik elyaflar brokar kumaş üretiminde yaygın olarak kullanılır. Polyester bazlı brokarlar, dayanıklılık, kolay bakım ve nefes alabilirlik gibi avantajlar sunar. Viskon ise ipeğe benzer pürüzsüz bir doku ve parlaklık sağlayabilir. Bunların dışında brokar kumaşlara göz alıcı bir ışıltı ve ihtişam katmak için genellikle desenlerde veya süslemelerde metalik iplikler kullanılır. Brokar dokumalar zengin desenleri ve karmaşık dokularıyla diğer kumaşlardan ayrılır. 

Erler Tekstil’in brokar kumaş kategorisinde Brokar Organze Kumaş, Simli Brokar ve Simli Kesme Şifon çeşitleri bulunmaktadır. Polyester içerikte olan bu brokarlar benzersiz desenleriyle daha çok abiye elbiseler, kaftan, ceket gibi giyim ürünlerinde kullanılırken, dekorasyon amaçlı fon perde yapmak için veya masa süslemelerinde de tercih edilmektedir. www.erlerkumas.com adresinde inceleyebileceğiniz ve sipariş verebileceğiniz brokar kumaş çeşitlerini yakından görmek isteyenlere Erler Nişantaşı Şubesi’ni veya Ümraniye mağazamızı ziyaret etmelerini öneriyoruz. Kumaşların enleri ortalama 150 cm olup desenine ve kullanılan ipliğe göre farklı gramajdadırlar. Şimdi gelin bu brokarları daha yakından inceleyelim: 

Brokar Organze Kumaş

Gösterişli brokar desenlerinin organze kumaş üzerine işlendiğini düşünün. Fakat bu sonradan yapılan bir işleme değildir. Kumaş, simli ipliklerden desenli olarak dokunduktan sonra özel bir yakma tekniği veya farklı işlemlerle desenin çevresinde transparan bir zemin ortaya çıkarılır. Erler’in brokar organze kumaş koleksiyonunda, farklı renk kombinasyonları ile işlenmiş yaprak ve bitki motifleri, etnik, soyut ve geometrik desenler bulunmaktadır. Kabarık etekli gösterişli abiyeler için bu kumaşı tercih edebilirsiniz. 

Simli Brokar

Simli brokar kumaşlar, jakar tezgahlarında dokunan, içerisinde gümüş, altın ve bakım simlerin olduğu, hafif kabartmalı yüzeye sahip parlak kumaşlardır. Renkler ve desenler dokuma esnasında atkı ve çözgüden elde edildiği için uzun ömürlü ve dayanıklı bir kumaştır.  Erler’in simli brokar kumaşları arasında kapitone ve soyut desenler, çiçek ve yaprak motifleri bulunmaktadır. Abiye elbiseler yanında ceket, pantolon ve etek için tercih edebilirsiniz.

Simli Kesme Şifon veya Yakma Şifon

Yakma şifon olarak da bilinen Simli Kesme Şifon, simli veya düz ipliklerden dokunur. Tıpkı brokar organze gibi özel bir yakma tekniği ile farklı desenler ortaya çıkarılır. Şifonun dökümlü özelliğini ve transparanlığını yansıtan bu özel kumaş genelde abiye elbiselerde kullanılır. Geometrik soyut desenleriyle Erler Tekstil koleksiyonunda yer alan Simli Kesme Şifon, fular, eşarp ve çeşitli aksesuarlarda için de tercih edilmektedir. 

BROKAR KUMAŞ KALİTESİ NASIL ANLAŞILIR? 

Kaliteli brokar kumaşlar, ipliklerin sıkı ve düzenli bir şekilde dokunduğu, yoğun bir yapıya sahiptir. Yine aynı şekilde kaliteli brokar kumaşında desenler net, keskin ve ayrıntılıdır. Desenler, kumaş yüzeyinde düzgün bir şekilde yükselmeli;  iplikleri sökük veya gevşek olmamalıdır. Genelde tok ve kalın kumaş olan brokar, düzgün bir şekilde dökülür ve katlandığında formunu korur. Canlı ve zengin renk seçeneklerine sahiptir ve bu renklerini uzun süre kaybetmezler. Kumaşı çektiğinizde de eski formuna kolayca dönmelidir. Kolay kırışan bir brokar düşük kaliteye işaret eder. Kumaşın kenar kıvrımlarının da düzgün ve sağlam olmasına dikkat edin. 

BROKAR KUMAŞ ÇEKER Mİ? 

Brokala ilgili en çok merak edilen konulardan biri brokar kumaşın esnek olup olmadığı veya çekip çekmediğidir. Bu sorunun cevabı tamamen kullanılan materyalle ilgili olmakla beraber brokar kumaş sık dokunmuş yapısından dolayı esnek olmayan kumaştır. Özellikle piyasada yaygın olarak üretilen polyester içerikli brokarlar sıcak suda yıkandığında dahi çekmeyen kumaşlardır. İpek, pamuk ve yün gibi doğal elyaf ve viskon gibi yarı sentetik elyaflardan üretilen brokarlarda çekme ihtimali vardır.

 
BROKAR KUMAŞIN BAKIM VE TEMİZLİĞİ 

Brokar kumaşlar genellikle özel günlerde kullanıldığından sık yıkamaya ihtiyaç duymaz. Serin ve kuru yerde mümkünse bir kılıf içinde muhafaza ediniz. Saklarken kat izi yapacak katlamalardan kaçınmalısınız, araya pelur kağıdı koyarak rulo yapmak iyi fikir olabilir. Brokar kumaş desenleri ve metalik ipliklerinden dolayı bakımı ve temizliğinde hassasiyet isteyen bir kumaştır. Kuru temizleme brokar için en garanti yöntem olduğu için özellikle abiye elbiselerde bu yöntem önerilir. Evde yıkamak zorundaysanız, brokar kumaşı çitilemeden, soğuk suyla ve hafif deterjanla elde yıkayabilirsiniz, fakat ovalamaktan kaçının ve uzun süre suda bekletmeyin. Brokar kumaşın desenleri yıkama makinesinin döngüsünde deforme olabileceğinden makinede yıkamaktan kaçınmalısınız. Yine aynı şekilde ütülerken de kumaşı ters çevirin ve düşük ısıda buharlı ütü kullanarak, tercihen ütü bezi veya tülbent yardımı ile ütü yapın. 

BROKAR KUMAŞ KOLAY DİKİLİR Mİ?  

Brokar kumaşın zengin görünümünü veren desenler, kalınlığı ve kullanılan metalik iplikler dikiş açısından biraz daha zorlayıcı olabilir. Düz kumaşlarda göre hassasiyet isteyen brokar kumaşlar için iğne ve iplik seçimi şöyle olmalı. İnce brokarlar için  70/10 – 80/12 ev tipi evrensel iğneler, kalın brokarlar için 90/14 – 100/16 ev tipi iğne, hassas işçilik isteyen brokalar için microtex (ince ve sivri uçlu) iğneler tercih edilebilir.  Top iğne (ballpoint) ise brokar kumaş için önerilmez . İplik olarak ise polyester iplik tercih edilmeli. Polyester iplik tercih edilmelidir. 

BROKAR KUMAŞ TERLETİR Mİ? 

Genellikle kalın, tok ve çift kat dokuma yapısına sahip olan brokar kumaşlar jakarlı dokuma yapısından dolayı hava geçirgenliği düşüktür, dolayısı ile terleme yapabilir.Yine de bu durum kumaşın içeriğine, kalınlığına ve kullanım amacına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Kesme şifon veya organze brokar gibi transparan detaylı brokarlardan çok daha nefes alabilen kumaşlardır. Vücudu çok sıkmayan, hacimli giysilerde terleme ihtimalı daha düşüktür. 

BROKAR İÇ GÖSTERİR Mİ?

Brokarın desen yoğunluğuna göre iç gösteren veya iç göstermeyen türleri olabilir. Örneğin Erler’in kesme şifon iç gösteren bir kumaştır ve astarla birlikte dikilmesi gerekebilir. 

BROKAR KUMAŞ FİYATLARI   

Brokar kumaş fiyatları kullanılan elyafa göre değişkenlik gösterdiği gibi ekonomideki dalgalanmalardan doğrudan etkilenmektedir. Erler Kumaş’ın perakende organze kumaş fiyatlarını incelemek ve farklı renk alternatiflerini için www.erlerkumas.com adresini ziyaret edebilirsiniz. Toptan organze kumaşları için mağazalarımızla iletişim kurabilirsiniz. 

BROKAR KUMAŞ NEREDEN ALINIR?  

İstanbul’da birçok bölgede toptan ve perakende brokar kumaş satan mağazalar, ayrıca online alışveriş siteleri bulunmaktadır. Yüksek kaliteli brokar kumaş koleksiyonları ile birçok marka ve tasarımcıya hizmet veren Erler Tekstil, Avrupa Yakası’nda olanlar için Nişantaşı ve Osmanbey’deki üç mağazasında, Anadolu Yakası’nda olanlar için ise Ümraniye mağazası ile hizmet vermektedir. Toptan ve perakende brokar kumaş satın alabileceğiniz bu mağazalar dışında broker kumaş türlerini incelemek ve 'online' satın alma yapmak için www.erlerkumas.com adresini ziyaret edebilirsiniz.